Een dolerende leraar

Stel je eens voor, dat je op reis bent in Zuid-Afrika van Durban naar het Krugerpark. Je zou dan misschien via de N11 rijden en je komt dan door  de plaatsen Ermelo en Amersfoort. 

Ermelo en  Amersfoort in Zuid-Afrika?
Ja, de Nederlandse kolonisten hebben daar nogal wat plaatsen gesticht met een naam die hun vertrouwd in de oren klonk. Je kunt bijvoorbeeld ook naar Middelburg, Haarlem, Amsterdam, Utrecht  of Gouda gaan.
 

Je vindt dat allemaal toch wel heel Hollands klinken en omdat je er toch door komt besluit je eens in Ermelo te kijken. Daar vind je dan de Lion Cachetstraat.

Lion Cachetlaan in Ermelo, Zuid-Afrika

Lion Cachet? Lion Cachet? Waar heb ik die naam vaker zien staan?

Wel, als je in de Hervormde kerk in Valkenburg komt, zie je daar een bord met de namen van alle predikanten die de gemeente gediend hebben. En daartussen vinden we ook Lion Cachet terug.

In meer plaatsen in Zuid-Afrika kun je een Lion Cachetstraat of -laan vinden. Daarmee kan de Valkenburgse dominee Frans Lion Cachet geëerd worden, maar ook zijn broer Jan. Beiden hebben namelijk voor Zuid-Afrika veel betekend.
Wat karakter betreft waren beide broers nogal verschillend. Jan was een beminnelijk mens, terwijl Frans een buitengewoon moeilijk mens moet zijn geweest, altijd overtuigd van het eigen gelijk.
In vrijwel elke gemeente waar hij heeft gewerkt, is hij met ruzie vertrokken.

Hij werd op 28 januari 1835 in Amsterdam geboren als zoon van Joodse ouders.
Onder invloed van zijn leermeester Isaac da Costa bekeerde het hele gezin zich in 1849 tot het christendom en in 1858 vertrok hij als zendeling naar Zuid-Afrika, waar hij in hetzelfde jaar trouwde met IJda van Reenen. In 1862 werd hij daar predikant van de Nederduits Gereformeerde Kerk.

Hij  was in Zuid-Afrika in verschillende gemeentes werkzaam, waaronder Kaapstad, Utrecht en Villiersdorp.

In 1875 en 1876 verbleef hij in Nederland, waarop hij weer terugkeerde naar Villiersdorp. In 1876 stichtte hij de gemeente Amersfoort in Transvaal en 1880 de gemeente Ermelo. Datzelfde jaar keerde hij terug naar Nederland, waar hij op 19 december in ons Valkenburg werd bevestigd als predikant. 

Leidsch Dagblad, 16 december 1880

Je kunt je afvragen, waarom Lion Cachet het beroep naar Valkenburg had aangenomen, want om het traktement kan het niet geweest zijn. In Zuid-Afrika was hij een tamelijk welvarend iemand geworden, niet door zijn inkomen als predikant, maar meer door zijn nevenbezigheden.
Ik veronderstel dat hij in dit fraaie kleine dorpje onder de rook van Leiden met nog geen  600 inwoners de rust en tijd hoopte te vinden om zijn voornaamste werk te schrijven, het belangrijke historische schrift  De Worstelstrijd der Transvalers aan het Volk van Nederland verhaald. Het werk eindigt met de woorden:

God zij met de Regeering en het Volk der Zuid-Afrikaansche Republiek!

VALKENBURG a/d RIJN,

30 Augustus 1882.

FINIS.

De beide broers Cachet, Jan en Frans,  waren beide vurige verdedigers van het zelfbeschikkingsrecht voor de Zuid-Afrikaanse Boeren en waren tevens pleitbezorgers voor het Afrikaans als zelfstandige taal.

Tijdens zijn Valkenburgse periode trok hij regelmatig volle zalen waar hij sprak over de strijd van de Boeren tegen de wereldmacht Engeland.
Want spreken kon hij en over zijn preken zullen ze in Valkenburg niet geklaagd hebben.
Frans was echter iemand die het met de leer zeer nauw nam, wat vooral tot uiting kwam als het ging om het handhaven van de kerkelijke tucht. Door grote nadruk op de tucht te leggen, stapelden de conflicten tussen predikant, kerkenraad en gemeenteleden zich op. 

De rechtlijnigheid en eigenzinnigheid van Frans had in de Zuid-Afrikaanse gemeenten herhaaldelijk tot ruzie geleid en in Valkenburg was het al niet anders.
In 1882 krijgt Lion Cachet het vooral aan de stok met koster Arie Imthorn, die hem zelfs uitmaakt voor smeerlap. Nu was deze voorvader van vele Valkenburgse Imthorns een nogal opvliegend iemand die alles recht voor zijn raap zei wat hij op het hart had. Een dergelijk optreden tegenover de herder en leraar der gemeente kon echter niet onbestraft blijven en omdat hij al meerdere malen door de dominee en de kerkenraad was vermaand, werd Imthorn daarom voor drie maanden als lidmaat en koster geschorst.



Lion Cachet houdt het in Valkenburg dan ook geen twee en een half jaar uit en neemt in 1883 een beroep naar Rotterdam aan.
In een Zuid-Afrikaanse publicatie lezen we:

Maar ook in Valkenburg kon hy nie met die mense vrede bewaar nie. Toe hy 'n beroep na Rotterdam aangeneem het en op 21 April 1883 sy afskeid moes preek, het hy eers geweier en gesê dat hy die stof van sy skoene afskud oor die Valkenburgers, en wou gehad het dat ds. H. van Druten die konsulent, die afskeidswoord namens hom moes sprek, wat dit egter geweier het.


 

Ds. F. Lion Cachet ca. 1883

In 1887 sloot Lion Cachet zich bij de doleantie aan en is hij gereformeerd geworden.
In zijn laatste jaren bepleitte hij vooral de belangen van de Zuid-Afrikaanse Boeren.
Hij overleed in 27 november 1899 in Bergen op Zoom, waar hij was om een bijeenkomst over het in oorlog verkerende Transvaal bij te wonen.

------------------------

Met dank aan Aad Gravekamp