Historisch Valkenburg ZH

 

Zaal de Vries

In 1858 liet de Valkenburger A. Bol (1804 - 1888) een schuur bouwen aan de Sluissteeg, die later door de landbouwer Jaap van Steijn (1859 - 1934) werd gekocht. Van Steijn liet in 1909 de schuur verbouwen en zorgde er ook voor dat de in 1902 opgerichte Valkenburgse harmonie er kon oefenen. Achterin was een heus galerijtje gebouwd geprijkt met de spreuk: 

Aanschouwt hier en Aanhoort

en leert uit Daad en Woord

Hoewel in 1909 de "concertzaal" in Valkenburg  enthousiast ontvangen was, is die de volgende jaren niet zo succesvol geweest. Wel vinden we dat de Harmonie er nog enkele jaren een uitvoering gaf, maar blijkbaar voldeed de zaal van "Het Wapen van Valkenburg"  toch beter. De Harmonie kreeg bovendien een muziektent op "Het Weitje" en gaf daar regelmatig een uitvoering. 

Wel repeteerden de leden van de Harmonie er regelmatig en was het een verblijf waar men zich tevens kon vermaken met o.a. een biljart.

In 1934 was de Jaap van Steijn er na een gezellige avond blijven slapen en de andere morgen trof men hem er op het podium dood aan.

Toen de zaal korte tijd later inde verkoop kwam, zag Piet de Vries (1903 - 1991), die ook in de Harmonie speelde, er wel brood in en kocht het gebouw voor 1500 gulden.

Piet  was begonnen als tuindersknecht bij Paul Noort en knecht geweest op de Pannenfabriek, maar was in 1924 op een gehuurd stuk land als tuinder “voor z'n eigen“ gaan doen. Piet was niet alleen een goed tuinder  maar ook een geboren koopman.

De Pannenfabriek aan de overkant van de Rijn

Personeel pannenfabriek omstreeks 1921
Links liggend: Piet de Vries

Zakenman als Piet was, ging hij de "concertzaal" verhuren, niet alleen aan de harmonie, maar aan iedereen die er gebruik van wenste te maken.
Vanaf die tijd stond het gebouw  bekend als “Zaal de Vries” en vond bijna het gehele sociale en culturele leven van Valkenburg daar plaats.
Er werden bruiloftsfeesten gevierd, werden de jaarvergaderingen van de diverse verenigingen gehouden, toneelstukken opgevoerd, vonden spreekbeurten plaats en werden kerkdiensten gehouden.

Piet de Vries en zijn vrouw ca. 1965

Behalve de producten die hij zelf verbouwde, aarzelde Piet niet ook andere dingen op te kopen en weer met winst te verkopen. Of het nu ging om een gebruikte fiets, een kachel, een konijnenhok of resten van de conservenfabriek Nieuwenhuis in Leiden, Piet wist er wel iemand voor te vinden. Zijn stelregel: "Het geld ligt op straat, je moet het alleen zien liggen."
Piet pikte altijd wel ergens iets van mee: Piet de Spreeuw.
Al gauw werd Piet dan ook "de rijke jongeling" genoemd.

De Watering in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog met links Zaal de Vries

Voorbereidingen voor een toneeluitvoering in Zaal de Vries

In februari 1965 was de Commissaris van de Koningin te gast in Zaal de Vries en tot in 1968 werd er vrijwel iedere week een of andere spreekbeurt gehouden. 

De gereformeerden te Valkenburg kerkten tot 1940 in Katwijk a/d/ Rijn, waar men gewoonlijk lopend naar toe ging, omdat men op de rustdag des HEEREN niet behoorde te fietsen.

Toen de gereformeerde kerk te Katwijk eigenlijk te klein werd, stelde de plaatselijke predikant ds. H. Meijering voor dat de gereformeerden te Valkenburg een zelfstandige gemeente zouden vormen. 

Na veel vijven en zessen besloten de Valkenburgers tenslotte in eigen dorp te gaan kerken. Broeder  P. de Vries Czn.  was bereid zijn zaal aan de Sluissteeg voor fl. 4 per week te verhuren, maar omdat ook anderen van de zaal gebruik maakten,  kon men pas zaterdagavond laat de kerkzaal in orde maken.
Ds. Meijering zorgde voor een spreekgestoelte en een Statenbijbel en broeder Van der Meij (Ora et Labora )  bood een orgel aan.

Broeder Van der Meij had een kwekerij en woonhuis aan de Katwijkerweg met de naam “Ora et Labora”.
Links Ora omstreeks 1955 en rechts Ora in 2020.

Op zondagmorgen 30 april 1939 werd de eerste dienst gehouden, waarin ds. Meijering voorging.

 Al in de jaren 30 van de vorige eeuw ontstonden er binnen de Gereformeerde Kerken meningsverschillen over allerlei zaken, die er tenslotte in uitmondden dat er in 1944 weer een nieuwe protestantse kerk ontstond: de Gereformeerd Vrijgemaakten.

Omdat Piet de Vries tot de vrijgemaakten behoorde, dreigde het verlies van het gebruik van de kerkzaal, maar uiteindelijk kon een regeling opgesteld worden waarin beide gemeenten in de zaal hun diensten konden houden.

Ongeveer zeventig gemeenteleden verlieten door de Vrijmaking de Gereformeerde Kerk, waarna de Gereformeerde Kerk van Valkenburg nog 220 leden telde.

Al in de oorlogsjaren maakten de gereformeerden plannen voor de bouw van een eigen kerkgebouw en werd er grond aangekocht voor een de bouw van een kerk met pastorie. 

Het duurde echter tot 1948 alvorens tot realisatie over te gaan. Op 9 oktober1948 legde ds. Hainjé de eerste steen voor het gebouw aan de Hoofdstraat.

De aannemer die het werk uitvoerde, Jac. Slootweg uit Valkenburg, was echter  hervormd en daar hadden sommige gereformeerden het wel moeilijk mee. 

(Voor de goede orde: binnen protestants Nederland is na 1944 de scheuring der kerken vrolijk doorgegaan.)

In de meidagen van 1940 werd de zaal zwaar beschadigd.

Zaal ingericht als kerkzaal, voorste gedeelte

Interieur Zaal de Vries, achterste gedeelte

Omstreeks 1970 is Zaal de Vries aan de buitenkant nog niet veel veranderd.

Rechts zien we op de achtergrond de nog nieuwe Ger. Kerk Vrijgemaakt.

De Vrijgemaakten hadden sindsdien dus op zondag de zaal voor zich alleen. Om een en ander behoorlijk in stand te houden was voor hen niet gemakkelijk, vooral niet toen in 1950 twee grote gezinnen naar Canada emigreerden.

Het duurde dan ook nog jaren voor zij op 31 oktober 1967 hun eigen kerkgebouw aan het Lambrechtsveld in gebruik konden nemen.

Het vertrek van de Vrijgemaakten  en het in 1961 in gebruik genomen Dorpshuis maakten in feite een einde aan het gebruik van de zaal als sociaal en cultureel centrum van het dorp.

In latere jaren is het gebouw o.a. gebruikt door Potterie Ravelli, de honden- en kattenbroodfabriek Hols en geruime tijd door de Valkenburgse schietvereniging.
In die volgende jaren wordt het nodige aan de zaal verbouwd en in 2015 vindt de totale metamorfose plaats als Jan-Willem Oosterlee (een achterkleinzoon van Abraham Oosterlee die Welgelegen en het oude gemeentehuis bouwde) o.a het dak restaureert en er twee appartementen van maakt. 

 

Restauratie en verbouwing in 2015

Als Jaap van Steijn in 1920 nog eens door de Suissteeg, thans Ringweg, zou lopen, zou hij zijn muziekzaal niet meer herkennen.

Het woonhuis van Piet de Vries aan de Hoofdstraat werd in de oorlog zo zwaar beschadigd dat het moest worden afgebroken. Op vrijwel dezelfde plek werd het nieuwe huis gebouwd.
De vooroorlogse schuur waar Piet zijn aardappels verkocht staat er nog steeds.